ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında, Ukrayna’da ateşkes hedefiyle Alaska’da düzenlenen tarihi zirve, herhangi bir anlaşma ya da ateşkes sağlanamadan sona erdi. Bir ateşkes kararı çıkmaması sonrası zirvenin genel olarak kazanının Putin olduğu yönündeki değerlendirmeler ağırlık kazandı. Nitekim Ukrayna işgali sonrası dünyada yalnızlığa itilen Putin’in Alaska’daki Elmendorf-Richardson Ortak Üssü’nün pistine serilmiş kırmızı halıda karşılanması önemli bir dönüm noktası oldu. Bu, Moskova’nın 2022’de Ukrayna’yı geniş çaplı işgalini başlatmasından bu yana çoğu Batılı ülkenin uzak durduğu bir lider olan Putin için dikkate değer bir an oldu. Savaşın başlangıcından bu yana Putin’in uluslararası seyahatleri büyük ölçüde Kuzey Kore ve Belarus gibi Rusya Federasyonu’na dost ülkelerle sınırlı kalmıştı. Alaska zirvesinin gerçekleşmiş olması bile Putin için bir zafer olarak değerlendiriliyor. Kremlin, artık Rusya’nın küresel siyasetin en üst düzey masasına geri döndüğünü iddia edebilir.
Putin geri adım atmadı
Öte yandan Putin’in zirvede kendi tezlerinden geri atmamış olması da kendi açısından bir zafer. Putin, taleplerini yineledi ve Alaska’da tüm bu başlıklar konusunda liderler arasında bir anlaşma sağlanamadı. Bu talepler arasında Ukrayna’nın Kırım, Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson bölgeleri üzerindeki Rus egemenliğinin tanınmasının yanı sıra Ukrayna’nın askersizleştirmeyi, tarafsızlığı, yabancı askerî müdahaleyi ve yeni seçimleri kabul etmesi de yer alıyor. Trump’ın ateşkese ulaşılamaması halinde yaşanacağı tehdidinde bulunduğu “ağır sonuçlardan” ise hiç bahsedilmedi.
Trump’ın eli boş
Kendisini ‘barış elçisi’ ve ‘iş bitirici’ olarak tanıtmak isteyen Trump ise bu zirveden eli boş ayrıldı. Putin’in uzun açılış konuşmasından sonra sadece 3 dakikalık bir konuşma yapan Trump’ın bu duruşu eleştirildi. Zirvenin kontrolünü Putin’e verdiği şeklinde yorumlandı. Trump ayrıca ateşkes konusunda Putin’in fikrini kabul etti ve kalıcı anlaşmanın daha iyi olduğunu belirtti.
Ukrayna için zirvenin tek olumlu yanı, Kiev masada olmadan varılabilecek bir anlaşmanın gerçekleşmemesi oldu. Ukrayna, kendisi olmadan bir anlaşmaya varılmaması nedeniyle rahatladı.Alaska zirvesinde önemli hiçbir şey açıklanmamış olsa da iki lider bu kez Rus topraklarında başka bir toplantı için kapıyı açık bıraktı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan: İvme kazandı
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan zirveye ilişkin paylaştığı mesajda şu ifadelere yer verdi: ‘‘ABD Başkanı Sayın Trump ile Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Sayın Putin arasında Alaska’da gerçekleştirilen görüşmeler Rusya-Ukrayna savaşının sonlandırılması arayışlarına yeni bir ivme kazandırmıştır. Alaska Zirvesi’ni memnuniyetle karşılıyor, bu yeni sürecin Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski’nin de katılımıyla kalıcı barışın temelini atmasını diliyoruz. Türkiye barışın tesisi için her türlü katkıyı sağlamaya hazırdır.’’
Fidan, Lavrov ve Sybiha ile görüştü
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Andrii Sybiha ile dün ayrı ayrı telefon görüşmeleri gerçekleştirdi. Dışişleri Bakanlığı kaynaklarından alınan bilgiye göre; görüşmelerde, Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşın sonlandırılması amacıyla yapılan çalışmalar ve bu çerçevede Trump ile Putin arasındaki Alaska zirvesi ele alındı. Fidan, Alaska’da başlayan sürecin Ukrayna’nın da katılımıyla kalıcı barışa ulaşmasını temenni ettiklerini, Türkiye’nin üzerine düşen katkıyı vermeye hazır olduğunu belirtti.
Zelenskiy yarın ABD’ye gidiyor
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ABD Başkanı Donald Trump ile telefonda görüştüğünü ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nın sona ermesi için gereken konuları pazartesi günü Washington’da kendisiyle bir araya gelerek ele alacaklarını bildirdi. Zelenskiy, “Başkan Trump’ın Ukrayna, ABD ve Rusya arasında üçlü bir toplantı önerisini destekliyoruz. Ukrayna, kilit konuların liderler düzeyinde görüşülebileceğini ve üçlü formatın buna uygun olduğunu vurguluyor.” ifadelerini kullandı. Zelenskiy, savaşın kalıcı bir barışla sona ermesi gerektiğini belirterek “Bölgesel konular da dahil olmak üzere hiçbir konu Ukrayna olmadan çözülemez” değerlendirmesinde bulundu.
‘Ateşkes değil anlaşma istiyor’
ABD Başkanı Donald Trump, Alaska’da “harika ve çok başarılı bir gün” gerçekleştiğini belirtirken, Zelenskiy ve Avrupa liderleriyle yaptığı telefon görüşmesinde“Bence hızlı bir barış anlaşması, bir ateşkesten daha iyi” dedi. Axios’un aktardığına göre Trump, telefon görüşmesi sırasında Zelenskiy ve Avrupalı liderlere, “Putin’in bir ateşkesle ilgilenmediğini, bunun yerine savaşı bitirecek kapsamlı bir anlaşma istediğini” söyledi. Zelenskiy’nin Washington’a gideceğini duyurmasının ardından, Trump “her şey yolunda giderse” Putin ile bir görüşme ayarlanacağını da aktardı. Kremlin ise şu aşamada bir üçlü zirvenin gündemde olmadığını açıkladı.Avrupalıliderlertarafından yapılan ortak açıklamada bir sonraki adımın Zelenskiy’nin de dahil edildiği görüşme olması gerektiğinin altı çizildi, Ukrayna’ya yönelik desteğin süreceği belirtildi. Öte yandan konuya yakın ABD’li bir kaynak, Trump’ın Zelenskiy’e; Putin’in, Kiev yönetiminin doğu Donetsk ve Luhansk bölgelerinden çekilmesi halinde diğer bölgelerdeki cephe hatlarını dondurmayı teklif ettiğini söylediğini aktardı.
Avrupa basını böyle gördü
Alaska zirvesini “başarısız” gören Avrupa basını, ateşkes kararı çıkmayan zirveden geriye cevaptan çok soru kaldığını vurguladı.
BBC: Ateşkes sağlanamayan ve Trump’ın Moskova’ya davet edildiği görüşme yanıtlardan çok soru işaretleri doğurdu.
Telegraph: Putin memnun. Dünya siyasetinin en üst masasına geri döndü.
Spıegel: Trump boyun eğiyor, Putin zafer kazanıyor, Zelenskiy titriyor.
France 24: Ateşkes veya yaptırım yok.
El Paıs: Trump ateşkes sağlamadan Putin’e tecridi sonlandırıyor.
Uzmanlar ne dedi?
Zirvenin ardından en en çok tartışılan sonuçtan ziyade bu buluşmadan hangi liderin siyaseten daha güçlü çıktığı oldu. Uzmanların bu çerçevede yaptıkları değerlendirmeler şöyle:
Putin’in ‘üzerinde olduğu’mesajı
Emekli Büyükelçi Uluç Özülker katıldığıTV yayınında karşılama seromonisindeki bir noktaya dikkat çekerek, şu değerlendirmeyi yaptı: “Karşılamada Rus bayrağı yoktu. İki isim de eşit şartlarda gidiyorlarsa çift bayrak olması gerekirdi, bu yapılmamış. Ceketinin önünü iliklememiş. Başından itibaren Trump’ın içinde onu tahrik eden bir şey var ve Putin’in üzerinde olduğunu gösteren adımlar atıyor. (Putin’in gelişinde bir gazetecinin sivillerin ölümüne ilişkin soru sorması) Fevkalede ileri giden bir tutum. Bir müzakere ortamı yaratamıyorsunuz, masanın açılması hatadır. Çünkü kavga çıkar. Böylesine önemli ve sonucundan yüzde 100 emin olmadığınız bir durumda gazeteciye soru sordurulmaz.
‘Sınırlı bir ateşkes olabilir’
Emekli Kıdemli Albay Mithat Işık: Karşılamada teamüllere uyulduğunu değerlendiriyorum. Uçakların olması normal, orası zaten bir üs. Ülkeler kendi askeri güçlerini sınırlı da olsa gösterebilir. Trump’ın ceketinin önü açıktı ama Trump böyle biri zaten. Kırmızı halı vardı. Aynı arabalarla gitmeleriyle de toplantıdan iyi bir netice çıkacağı görüntüsünü vermek istediler bence. Bu toplantıdan netice çıkmasa da kötü bir durumun çıkmayacağını, müteakip toplantılar için zemin hazırlanacağı görüntüsü verdiler. Ukrayna, uzun bir konu. İkinci buluşmaya kadar provokasyon olmazsa ateşkes ihlallerinin olmayacağı yönünde bir değerlendirme yapabiliriz. Görüşmenin bir tarafın elini daha güçlendirdiğini düşünmüyorum.
‘Putin açısından kazanım oldu’
Avrupa Birliği ve Küresel Araştırmalar Derneği Kurucu Üyelerinden Can Baydarol: Karşılama seremonisindeki uçaklar ve görüntü tamamen simgesel bir durum. ‘Orası benim topraklarım. Biraz ayağını denk al’ gibi bir görüntüydü ama kırmızı halılar da serdi. Trump’ın en büyük beklentisi, ateşkese varmak ve bir barış. Sonuçta zirve bence tarihe Alaska fiyaskosu olarak geçebilir. Ortak basın toplantısı düzenlediler ama toplantı, ortak basın toplantısı olmaktan başka her şeye benzedi. Tek taraflı deklarasyonlar vardı. Şu anda Ukrayna’da değişen hiçbir şey yok. Putin açısından bazı kazanımlar vardı. İlk defa en üst seviyede bir uluslararası toplantıya katılmış oldu. – HANDE ATILGAN/ANKARA